شرکت پتروشیمی تبریز در مسیر تولید پایدار انواع محصولات پلیمری و غیرپلیمری، همواره توجه ویژه‌ای به مدیریت منابع حیاتی به‌ویژه آب داشته است. با توجه به وابستگی فرآیندهای صنعتی این شرکت به آب خام تأمین‌شده از خط انتقال زرینه‌رود به تبریز، و با درک عمیق از تشدید بحران آب در منطقه، مطالعات امکان‌سنجی استفاده مجدد از پساب تصفیه‌شده شهری را از سال ۱۳۹۶ آغاز کرد.

این اقدام، که با نگاه آینده‌نگرانه و در چارچوب مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی شرکت تعریف شده، پاسخی هوشمندانه به چالش کم‌آبی در کلان‌شهر تبریز به‌شمار می‌رود. با اجرای این پروژه، بخشی از مصرف روزانه آب شرب که پیش‌تر در فرآیندهای تولیدی شرکت مورد استفاده قرار می‌گرفت، با پساب تصفیه‌شده خروجی از تصفیه‌خانه فاضلاب شهر تبریز جایگزین خواهد شد. این جایگزینی، امکان آزادسازی حجم قابل‌توجهی از آب شرب را برای استفاده شهروندان فراهم می‌سازد.

علاوه بر کاهش فشار بر منابع آب شرب شهری، این پروژه می‌تواند در آینده، بستر مناسبی برای تأمین آب صنعتی سایر واحدهای صنعتی مستقر در منطقه نیز فراهم آورد و الگویی قابل تعمیم برای توسعه صنعتی مسئولانه در کشور باشد.

در راستای ارتقای عملکرد زیست‌محیطی و کاهش آلاینده‌های فرّار آلی (VOC: Volatile Organic Compounds) منتشرشده از حوضچه‌های روباز واحد تصفیه پساب، شرکت پتروشیمی تبریز پروژه‌ای نوآورانه و منحصر‌به‌فرد را طراحی و اجرا کرده است. هدف اصلی این پروژه، کنترل کامل انتشارات گازهای آلی فرّار از مبدأ، جمع‌آوری هدفمند آن‌ها، و امحاء اصولی از طریق سیستم پیشرفته RTO (Regenerative Thermal Oxidizer) بوده است.

در مرحله نخست این طرح، کلیه سطوح حوضچه‌ها و تجهیزات روباز مرتبط، با استفاده از ورق‌های آلومینیومی مقاوم و تخصصی پوشش‌گذاری شده‌اند تا از انتشار مستقیم VOC به فضای آزاد جلوگیری شود. هوای آلوده به VOC از سطح این حوضچه‌ها، به‌کمک سامانه‌ای از فن‌های مکنده و شبکه لوله‌کشی از جنس GRP (پلاستیک تقویت‌شده با الیاف شیشه)، به‌صورت متمرکز جمع‌آوری و به واحد RTO هدایت می‌گردد.

در سیستم RTO، گازهای فرار جمع‌آوری‌شده تحت فرآیند اکسیداسیون حرارتی در دمای بالا سوزانده می‌شوند؛ فرآیندی که منطبق با استانداردهای روز زیست‌محیطی طراحی شده و موجب نابودی کامل VOC و جلوگیری از انتشار آن به محیط 

می‌شود. این اقدام مؤثر نه‌تنها انتشار آلاینده‌های خطرناک را به صفر رسانده، بلکه به‌طور کامل بوی نامطبوع ناشی از این گازها را نیز حذف کرده است.

پروژه یادشده برای نخستین‌بار در سطح کشور در شرکت پتروشیمی تبریز پیاده‌سازی و بهره‌برداری شده است و به‌عنوان الگویی پیشرو در مدیریت آلاینده‌های هوا، جایگاه این شرکت را به‌عنوان صنعت‌پیشرو در حوزه مسئولیت‌های زیست‌محیطی بیش از پیش تثبیت نموده است.

در راستای کاهش انتشار آلاینده‌های زیست‌محیطی و کنترل ترکیبات آلی فرار (Volatile Organic Compounds - VOCs) در فرآیند تولید، شرکت پتروشیمی تبریز پروژه‌ای نوآورانه را در واحد ABS اجرا و با موفقیت به بهره‌برداری رسانده است. در این پروژه، برای نخستین‌بار در کشور، از فناوری پیشرفته «اکسیداسیون حرارتی بازگشتی» (Regenerative Thermal Oxidizer - RTO) جهت جمع‌آوری و امحای گازهای آلاینده استفاده شده است.

سازوکار این سیستم بدین‌گونه است که گازهای VOC منتشرشده در فرآیندهای مختلف واحد ABS از طریق یک شبکه کانال‌کشی دقیق، توسط فن‌های مکنده جمع‌آوری و به کوره‌ مخصوص RTO منتقل می‌شوند. در این کوره، گازهای آلاینده تحت دمایی بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد سوزانده می‌شوند. این فرایند به‌گونه‌ای طراحی شده که اکسیداسیون ترکیبات آلی به‌طور کامل انجام شده و از انتشار گازهای مضر به محیط زیست جلوگیری شود.

اجرای موفق این پروژه، افزون بر ارتقاء سطح ایمنی و بهداشت صنعتی، به‌عنوان گامی پیشرو در صنعت پتروشیمی کشور محسوب می‌شود و نقشی مؤثر در کاهش بوی نامطبوع، بهبود کیفیت هوای محیط کار و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌نماید.

شرکت پتروشیمی تبریز با به‌کارگیری این فناوری، بار دیگر تعهد خود را نسبت به مسئولیت‌های زیست‌محیطی و رویکرد توسعه پایدار به نمایش گذاشته است.

با هدف کاهش انتشار ترکیبات آلی فرار (VOC) و ارتقای عملکرد زیست‌محیطی فرایندهای حمل و نقل مواد، شرکت پتروشیمی تبریز اقدام به احداث سکوهای تخصصی تخلیه فشار و پرج تانکرها نموده است. این سکوها به‌منظور جمع‌آوری بخارات باقی‌مانده از تانکرهایی طراحی شده‌اند که محصولات خود را در بخش سکوهای دریافت مجتمع تخلیه می‌کنند. در این فرایند، پس از اتصال تانکر به بخش ویژه، باقی‌مانده ترکیبات آلی فرار در صورت وجود، از طریق سامانه‌ای ایمن جمع‌آوری شده و برای امحاء کامل، به مشعل اصلی مجتمع هدایت می‌شود. این اقدام، گامی مؤثر در راستای پیشگیری از آلودگی هوا و حفاظت از محیط زیست پیرامونی به شمار می‌آید.

در انطباق با قانون مدیریت پسماندها و آئین‌نامه اجرایی آن، شرکت پتروشیمی تبریز برای نخستین‌بار در سطح پتروشیمی‌های کشور اقدام به طراحی و پیاده‌سازی سامانه نرم‌افزاری مدیریت پسماند (WMS) با اتکا بر دانش فنی داخلی کرده است. این نرم‌افزار با هدف نظام‌مند‌سازی، تسریع و دقت‌بخشی به فرآیندهای مربوط به ثبت، رهگیری، انتقال و امحاء پسماندها طراحی شده و در حال بهره‌برداری است. از جمله ویژگی‌های برجسته این سامانه، حذف کامل فرایندهای کاغذی، افزایش بهره‌وری اداری و شفافیت در فرآیندهای زیست‌محیطی است.

توسعه فضای سبز؛ فراتر از استانداردها

مجموعه‌ی فضای سبز شرکت پتروشیمی تبریز، به‌عنوان یکی از سرمایه‌های زیست‌محیطی و بصری شرکت شناخته می‌شود. با اعتقاد به اهمیت اکولوژیکی و روانی فضای سبز در شرکت پتروشیمی تبریز، تاکنون بیش از ۱۱۳ هکتار از فضای داخلی مجتمع و بیش از ۴ هکتار در خارج از مجتمع به فضای سبز اختصاص یافته است. این شرکت با بهره‌گیری از چهار گلخانه تخصصی، به‌صورت مستمر به توسعه و نگهداری فضای سبز می‌پردازد و آن را بخشی از مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی خود می‌داند. این مجموعه نه‌تنها از منظر طراحی منظر و زیبایی‌شناسی حائز اهمیت است، بلکه به‌عنوان فضایی زنده و پویا، به تلطیف هوای محیط کار و ارتقای روحیه‌ی کارکنان نیز کمک می‌کند.

واحد مدیریت پساب و پسماند شرکت پتروشیمی تبریز، به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین واحدهای بازیافت و دفع اصولی پسماند در میان صنایع تولیدی کشور، با بهره‌گیری از دانش فنی روز و تجهیزات تخصصی طراحی و راه‌اندازی شده است.

در این واحد، به‌منظور سوزاندن پسماندهای قابل احتراق، یک کوره زباله‌سوز پیشرفته نصب شده است که در نوع خود در سطح ملی کم‌نظیر محسوب می‌شود. این کوره با ظرفیت سوزاندن ۲۲۰۰ کیلوگرم در ساعت، قابلیت امحای انواع پسماندهای صنعتی از جمله لجن‌های روغنی، لجن‌های بیولوژیکی و مواد جامد آلاینده را داراست.

برای کنترل دقیق آلاینده‌های گازی ناشی از فرآیند سوزاندن و پایبندی به استانداردهای ملی و بین‌المللی، سیستم پیشرفته‌ای برای شست‌وشو و خنثی‌سازی کامل گازهای خروجی از کوره طراحی و پیاده‌سازی شده است. این سیستم به گونه‌ای عمل می‌کند که هیچ‌گونه گاز اسیدی یا مضر قبل از عبور از دودکش به محیط زیست وارد نمی‌شود.

این واحد علاوه بر مدیریت اصولی پسماندهای جامد و مایع، نقشی کلیدی در جلوگیری از رهاسازی پساب‌های خروجی واحدهای عملیاتی ایفا می‌کند. با استقرار کامل سامانه‌های تصفیه و بازچرخانی، پساب تصفیه‌شده به‌طور کامل به چرخه تولید بازمی‌گردد و به‌عنوان آب صنعتی مجدداً مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اقدامی مؤثر در جهت حفظ منابع آبی و کاهش آثار زیست‌محیطی.

واحد مدیریت پساب و پسماند شرکت پتروشیمی تبریز، با رویکردی پیشرو در حفاظت از محیط زیست، نمونه‌ای موفق از تلفیق فناوری، مسئولیت‌پذیری و پایداری در صنعت پتروشیمی کشور است.

در راستای اجرای الزامات تعیین‌شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و با هدف ارتقاء استانداردهای زیست‌محیطی، شرکت پتروشیمی تبریز اقدام به نصب و راه‌اندازی سامانه‌های پایش لحظه‌ای بر روی پنج دودکش اصلی مجتمع نموده است. این اقدام مطابق با شیوه‌نامه رسمی ابلاغی از سوی آن سازمان، به‌عنوان یکی از اقدامات الزامی در حوزه نظارت بر آلاینده‌های هوا تعریف شده و در چارچوب تعهدات زیست‌محیطی شرکت با جدیت پیگیری و اجرا شده است.

تجهیزات نصب‌شده، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به‌صورت پیوسته و دقیق، پارامترهای کلیدی آلاینده‌های گازهای خروجی شامل ذرات معلق (Particulates)، هیدروکربن‌های کل (THC)، اکسیدهای گوگرد (SOx)، اکسیدهای نیتروژن (NOx)، منوکسیدکربن (CO)، دی‌اکسیژن (O₂)، دی‌اکسیدکربن (CO₂) و دبی جریان گاز (Flowrate) را اندازه‌گیری و پایش می‌نمایند.

اطلاعات حاصل از این سامانه‌ها به‌صورت برخط (Online) به اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی ارسال شده و در قالب سامانه‌های نظارتی ملی ثبت و تحلیل می‌شود. به این ترتیب، کلیه فرآیندهای خروجی گاز از دودکش‌های مجتمع تحت نظارت دقیق و دائمی قرار گرفته‌اند و امکان ارزیابی و مداخله سریع در صورت بروز انحراف از حدود مجاز فراهم شده است.

این اقدام، علاوه بر همسویی با الزامات قانونی، نشانگر تعهد راسخ شرکت پتروشیمی تبریز به شفافیت زیست‌محیطی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و توسعه صنعتی پایدار است.

گامی هوشمندانه در مسیر کاهش فلرینگ و پایش دقیق فرآیندهای تولید

در راستای تحقق اهداف زیست‌محیطی و کاهش گازهای ناشی از مشعل‌سوزی (فلرینگ)، شرکت پتروشیمی تبریز اقدام به نصب و راه‌اندازی فلومتر پیشرفته HP Flare نموده است. این تجهیز با قابلیت پایش لحظه‌ای حجم و دبی گازهای ارسالی به مشعل اصلی مجتمع، ابزار کلیدی برای نظارت دقیق بر عملکرد واحدهای عملیاتی محسوب می‌شود.

فلومتر HP Flare به‌صورت پیوسته داده‌های مربوط به میزان گازهای هدایت‌شده به فلر را ثبت و منتقل می‌نماید. این داده‌ها ضمن شفاف‌سازی روند مصرف و دفع گازها، زمینه را برای تحلیل دقیق‌تر عملکرد واحدهای تولیدی فراهم می‌سازند. همچنین، با بهره‌گیری از گزارش‌ها و نمودارهای استخراج‌شده از این سیستم، امکان شناسایی نقاط بحرانی و اعمال اصلاحات در فرآیند تولید فراهم شده و در نتیجه، زمینه کاهش چشمگیر فلرینگ و انتشار آلاینده‌ها فراهم می‌گردد.

راه‌اندازی این سامانه بخشی از راهبرد کلان شرکت پتروشیمی تبریز در مسیر توسعه پایدار، کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی و ارتقای بهره‌وری عملیاتی است. این اقدام نه‌تنها به بهینه‌سازی مصرف منابع کمک می‌کند، بلکه گامی مؤثر در راستای مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی و ارتقاء استانداردهای صنعت پتروشیمی ایران به شمار می‌رود.

در راستای پایش دقیق و لحظه‌ای آلاینده‌های زیست‌محیطی، نرم‌افزار پیشرفته دیتالاگر در واحد حفاظت محیط زیست پتروشیمی تبریز طراحی و راه‌اندازی شده است. این نرم‌افزار یکی از جامع‌ترین سامانه‌های جمع‌آوری و ذخیره‌سازی داده‌های خروجی از آنالایزرهای آنلاین نصب‌شده در سطح مجتمع محسوب می‌شود. اطلاعات ثبت‌شده از جمله مقادیر آلاینده‌های گازی، ذرات معلق، و سایر شاخص‌های زیست‌محیطی، به‌صورت مستمر و برخط از طریق بستر اینترنت در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست کشور و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی قرار می‌گیرد. این سامانه نقشی کلیدی در شفاف‌سازی، پایش مستمر و ارتقای پاسخ‌گویی زیست‌محیطی شرکت ایفا می‌کند.

در راستای استقرار سیستم مدیریت زیست‌محیطی مبتنی بر الزامات استاندارد ISO 14001، شرکت پتروشیمی تبریز اقدام به طراحی و اجرای نرم‌افزار مدیریت جنبه‌ها و آثار زیست‌محیطی (EAMS) نموده است. این نرم‌افزار با هدف شناسایی، ارزیابی و طبقه‌بندی کلیه جنبه‌های زیست‌محیطی فعالیت‌های مجتمع و تشخیص جنبه‌های بارز، برای نخستین‌بار در سطح پتروشیمی‌های ایران و به‌همت کارشناسان داخلی طراحی شده است. مزیت اصلی این سامانه، دسترسی سریع، نظام‌مند و دیجیتال به کلیه اطلاعات مرتبط با آثار زیست‌محیطی در بخش‌های مختلف مجتمع بوده و نقش مؤثری در بهینه‌سازی عملکرد زیست‌محیطی و تصمیم‌گیری آگاهانه مدیران دارد.