طرح احداث مجتمع پتروشیمی تبریز بر پایه مصوبه قانون بودجه سال ۱۳۶۶ کل کشور به تصویب رسید و کلیات آن در بهمن‌ماه سال ۱۳۶۷ به تأیید هیئت‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی رسید. فعالیت‌های طراحی و مهندسی این مجتمع از نیمه دوم سال ۱۳۶۸ آغاز شد و عملیات نصب تجهیزات در سال ۱۳۷۱ وارد فاز اجرایی گردید.
این مجتمع در زمینی به وسعت ۳۹۱ هکتار و در ارتفاع ۱۳۲۶ متری از سطح دریا، در جنوب‌غربی شهر تبریز و در مجاورت پالایشگاه تبریز احداث شده است. زمینه اصلی فعالیت مجتمع، تولید انواع پلیمرهای پرکاربرد شامل پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، پلی‌استایرن، ABS و محصولات جانبی هیدروکربوری است.
در دی‌ماه سال ۱۳۷۵، «واحد الفین» به‌عنوان واحد مادر و تأمین‌کننده خوراک اصلی سایر واحدهای تولیدی، راه‌اندازی شد و بدین ترتیب قلب عملیاتی مجتمع آغاز به کار کرد. فرآیند بهره‌برداری از واحدهای تولیدی مجتمع از جمله واحدهای پلی‌اتیلین و پلی‌استایرن همزمان با واحد الفین و بعضا به‌صورت مرحله‌ای و در قالب فازهای اصلی و توسعه‌ای پیگیری شد. در فروردین‌ماه سال ۱۳۷۷، با راه‌اندازی آخرین واحدهای فاز نخست، ستون‌های اصلی تولید مستقر گردید و جریان پایدار تولید محصولات پایه آغاز شد.
در تداوم روند توسعه، در تیرماه سال ۱۳۸۲، واحدهای ABS و بوتادین به‌عنوان نخستین واحدهای فاز توسعه، به بهره‌برداری رسیدند. این واحدها با هدف تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و ارتقا تنوع تولید طراحی و راه‌اندازی شدند.
در سال ۱۳۸۴، واحد پنتان I نیز وارد مدار تولید شد. این واحد با نقش پشتیبانی در فرآیندهای پایین‌دستی، در تنظیم ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی برخی محصولات ایفای نقش می‌کند.
در بهمن‌ماه سال ۱۳۸۹، با بهره‌برداری از واحد پلی‌استایرن مقاوم (HIPS II)گام مهمی در جهت افزایش تنوع تولید در بخش استایرن‌ها و پاسخ‌گویی به نیاز صنایع پایین‌دستی داخلی برداشته شد.
اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۲، مقارن با راه‌اندازی واحد هیدروژناسیون برش‌های C4و C5 بود؛ اقدامی راهبردی که با هدف بهره‌برداری کامل از محصولات جانبی واحد الفین، ارتقای بهره‌وری و افزایش ارزش افزوده خوراک‌های سبک انجام گرفت.
در ادامه این مسیر، واحد پنتان II نیز در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۶ راه‌اندازی شد. این واحد، در کنار پنتان I، ظرفیت پالایش و تولید فرآورده‌های جانبی را به‌طور مؤثری افزایش داد.
سرانجام در سال ۱۴۰۱، مجتمع پتروشیمی تبریز با راه‌اندازی واحد تولید پلی‌پروپیلن و پالت‌سازی وارد مرحله‌ای نوین از توسعه شد. این واحد، ضمن تکمیل چرخه تولید پروپیلن، زیرساخت‌های بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و حمل ایمن محصولات را نیز ارتقا بخشید.
شایان توجه است که طراحی، نصب و راه‌اندازی واحدهای HIPS II، پنتان I و پنتان II، به‌طور کامل توسط کارشناسان داخلی مجتمع انجام گرفته و دانش فنی مربوط به این واحدها به نام جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسیده است.
از جمله مهم‌ترین پروژه‌های توسعه‌ای اخیر می‌توان به اجرای موفق پروژه خط لوله اتیلن میاندوآب به تبریز به طول ۱۵۴ کیلومتر و با ظرفیت انتقال سالانه ۳۲۰ هزار تن اشاره کرد که در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ به پایان رسید و وارد مدار بهره‌برداری شد.
در حال حاضر، طرح‌های توسعه‌ای زیر در دست اجرا یا مرحله مطالعات تفصیلی قرار دارند:
- واحد پلی‌اتیلن سنگین با ظرفیت ۳1۰ هزار تن در سال، که مراحل نصب تجهیزات و پایپینگ آن در حال انجام است.
- واحد اتیل‌بنزن و استایرن مونومر دوم با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن در سال، که مطالعات تفصیلی آن در دست بررسی و تدوین قرار دارد.
- واحد استفاده مجدد از پساب تصفیه‌خانه شهر تبریز که با هدف توسعه پایدار، تأمین آب با قابلیت اطمینان بالا، حفاظت از محیط زیست و استفاده بهینه از منابع آبی در مجتمع پتروشیمی تبریز اجرا می‌شود و به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
مجتمع پتروشیمی تبریز، با پشتوانه بیش از سه دهه فعالیت مستمر، همواره به‌عنوان یکی از قطب‌های اثرگذار صنعت پتروشیمی کشور شناخته شده و با اجرای طرح‌های توسعه‌ای متنوع، نقشی تعیین‌کننده در تأمین نیازهای داخلی، توسعه تولید ملی و ارتقای دانش فنی کشور ایفا کرده است.
